Hồi mình còn làm ở một trường mầm non, trường có lớp quốc tế và lớp song ngữ. Có một gia đình nọ bố mẹ là người Việt nhưng sinh sống ở Pháp hơn 10 năm trở về chọn cho con học lớp song ngữ. Không phải vì vấn đề tài chính, anh nói chuyện với mình rằng anh nhận ra những người ở nước ngoài đôi khi cảm thấy hoang mang không biết mình là ai nữa. Mình cố gắng đến đâu cũng không thể là người bản xứ, hoàn toàn hoà nhập với văn hoá bản địa được. Những lúc ấy được ăn một bữa cơm Việt, gặp người Việt cảm thấy đỡ chông chênh hơn. Lúc ấy mới thấy tiếng Việt và văn hoá Việt cho mình chốn nương náu trong “toàn cầu hoá”, đó là một phần giá trị, sự khác biệt của mình. Lúc đầu thấy phải cố giống người bản địa để thích nghi nhanh hơn, nhưng sau anh nhận ra chính cái chất Việt làm mình có thể trụ lại lâu bền và hạnh phúc hơn. Nên anh muốn con anh học tiếng Việt, sống ở Việt Nam, có thể là vài năm cũng được, trước khi quay lại Pháp.
Lúc ấy mình, người cho con học lớp quốc tế chợt nhìn lại, ừ đúng là mình không coi trọng việc cho con học tiếng Việt, văn hoá Việt bằng anh. Mình cũng nghe một vài người học tập, sinh sống lâu ở nước ngoài chia sẻ rằng những người bạn nước ngoài của họ rất thích thú, quan tâm đến những phong tục Việt của họ, và đôi khi họ cảm thấy xấu hổ vì không có gì để chia sẻ.
Tác giả bộ sách “Kể chuyện văn hoá Việt” là cô giáo của mình, cô kể rằng bộ sách này nằm trong chương trình tài trợ của Úc để xây dựng bộ môn đất nước học cho học sinh Việt Nam. Nhiều nước như Úc rất chú trọng giảng dạy về văn hoá cho học sinh từ bậc mầm non và họ thấy những hiệu quả rõ rệt của chương trình học này. Tiếc là vì nhiều lí do, dự án đã bị ngừng lại, chỉ có 1 phần đã và còn tiếp tục, trong đó có bộ sách này. 3 cuốn đầu tiên này sẽ nói về văn hóa ăn, mặc, ở của người Việt.
Cô giáo của mình là một trong những giáo viên rất năng động và không ngừng học hỏi, sách cũng được tư vấn từ Úc nên cách tiếp cận mới mẻ và tạo hứng thú hơn rất nhiều. Ưu điểm lớn nhất của bộ sách này là chọn thông tin gần gũi, gây hứng thú và phù hợp với khả năng tiếp nhận của trẻ. Sách trình bày hấp dẫn, kết hợp tốt giữa nội dung và minh hoạ, những kiến thức và thông tin quan trọng được làm nổi bật dễ tiếp nhận. Sách không cung cấp thông tin về văn hoá mà còn những nguyên nhân dẫn đến phong tục, thói quen đó – thường là gắn với địa lý và khí hậu vì văn hoá được xây dựng để thích nghi với môi trường sống. Sách cũng so sánh với các nước khác trên thế giới, để thấy sự phong phú, đa dạng văn hoá.
Ví dụ đọc cuốn sách này, các bạn nhỏ sẽ được cung cấp thông tin rằng bữa cơm của người Việt sẽ chủ yếu là cơm tẻ, rau và cá/ thịt. Nhưng các bạn còn được biết người Việt ăn nhiều thực vật là bởi sống ở vùng nhiệt đới nóng ẩm, thực vật thuận lợi để phát triển. Người ở vùng ôn đới, hàn đới sẽ ăn động vật nhiều hơn vì khí hậu không thuận lợi cho thực vật phát triển, ăn động vật cũng cung cấp nhiều năng lượng và giữ ấm tốt hơn. Việc học hiểu rõ nguyên nhân, cơ chế thế này mình tin là khiến các bạn nhỏ hiểu và ghi nhớ tốt hơn, đồng thời tạo tư duy khoa học cho trẻ: phải có nguyên nhân đằng sau một sự việc, hiện tượng, yếu tố văn hoá nào đó. Tư duy này chính là tư duy để phát triển, nghiên cứu, học hỏi suốt đời và sâu sắc. Khi tiếp xúc với nền văn hoá khác, trẻ cũng có thể áp dụng tư duy này để tìm hiểu lí do vì sao lại có phong tục, thói quen đó, hiểu sâu sắc hơn về những nền văn hoá khác. Từ đó trẻ hiểu rằng không có nền văn hoá nào là ưu tú hơn nền văn hoá nào cả, nó đều có dấu ấn, ảnh hưởng, là chiến lược thích nghi của con người với những điều kiện sống khác nhau. Những nhà sử học và nghiên cứu hiện nay cũng đang quan tâm đến vấn đề địa chính trị ảnh hưởng mạnh mẽ thế nào đến diễn trình lịch sử nhân loại khiến một số khu vực trở nên hùng mạnh, giàu có hơn, là cái nôi của phát minh hơn các nước khác. Việc những đứa trẻ từ 8 tuổi tiếp xúc với lối tư duy này sẽ giúp chúng thêm hiểu và trân trọng văn hoá của mình, của người khác và tôn trọng sự đa dạng văn hoá của những đất nước giàu có hơn và cả những đất nước nghèo khó hơn.
Cuốn sách này cũng không nhìn văn hoá như một thứ tĩnh, bất biến mà chỉ rõ những thói quen ăn, mặc, ở của người Việt thay đổi theo thời gian và hiện nay cũng đang biến đổi, nhất là trong toàn cầu hoá. Bữa cơm có thêm món bò bít tết, pizza, nhà ở không chỉ hướng nam… Mình nghĩ thông điệp mà cuốn sách muốn truyền tải k phải là con phải theo văn hoá truyền thống mà là con có thể lựa chọn những thói quen, phong tục phù hợp, thay đổi những thứ chưa phù hợp nhưng vẫn hiểu và trân trọng những giá trị văn hoá truyền thống. Bởi lẽ suy cho cùng, văn hoá chính là để sinh tồn, thích nghi và tồn tại, ta trân trọng và lưu giữ 1 phong tục đôi khi k phải vì chính nó mà vì những cảm xúc, kỉ niệm gắn với nó. Một đứa trẻ lúc này có thể k thích áo dài và bánh chưng, ra nước ngoài lại tự hào và thích mặc áo dài trong ngày quốc tế ở trường, thèm ăn bánh chưng ngày Tết vì nhớ cảm giác cả nhà quây quần ngày Tết. Không bị “ép buộc” văn hoá, chúng sẽ yêu thích và trân trọng những giá trị văn hoá hơn.
Một ưu điểm nữa của của bộ sách này là ngoài kiến thức, thi thoảng còn có các hoạt động tương tác thú vị, nhìn rộng ra các nền văn hóa khác nữa như các nước khác có làm và ăn nước mắm không, nối hình ảnh trang phục truyền thống của từng đất nước…
Một bộ sách còn mới mẻ chắc chắc không thể không có vài điểm chưa được tốt. Với mình, đôi chỗ cuốn sách còn dẫn dắt hơi dài nhưng mình chấm 9/10 điểm cho cả bộ sách.Để giáo dục thành công, đứa trẻ cần phải hiểu mình và hiểu thế giới xung quanh mình. Mình tin rằng những em bé đọc những cuốn sách này, hiểu biết về văn hóa Việt sẽ là những em bé hiểu rõ mình là ai, giá trị và sự khác biệt, điểm mạnh của mình là gì, những em bé tự hào vì mình khác biệt và tôn trọng sự khác biệt, sự đa dạng.Đó sẽ là những công dân toàn cầu hạnh phúc.
